Wydaje Ci się, że otwarte oprogramowanie nie może być bezpieczne?
Rzeczywiście w języku polskim takie stwierdzenie brzmi jak oksymoron. Bezpieczne rozwiązania kojarzymy raczej z czymś pozamykanym na cztery spusty.
Być może również z tego powodu do systemów Open Source przylgnęła łatka ryzykownego produktu?
Tymczasem, według badań Linux Foundation aż 73% ekspertów twierdzi, że Open Source jest bezpieczniejszy od zamkniętych rozwiązań.
Z czego to wynika?
W artykule przyglądam się potencjalnym zagrożeniom oraz wadom oprogramowania Open Source. Dla balansu naświetlam również jego zalety.
Moim zdaniem, nie taki straszny ten diabeł, jak go malują. Wręcz przeciwnie, coś w tym musi być, skoro po Open Source sięgają takie organizacje jak:
Ale po kolei.
Co to znaczy Open Source?
Oprogramowanie Open Source to otwarte oprogramowanie, którego kod źródłowy jest publicznie dostępny. Otwarty dostęp pozwala na dowolne przeglądanie, modyfikowanie, ulepszanie oraz dystrybucję przez użytkowników.
Oprogramowania Open Source najczęściej są rozwijane przy pomocy społeczności. Sprzyja to szybkiemu rozwojowi, innowacjom i zwiększeniu bezpieczeństwa dzięki audytowi wielu niezależnych ekspertów. Dobrym przykładem jest SuiteCRM, który rozwija się dzięki dużemu zaangażowaniu społeczności.
Programiści mogą pracować nad systemem właśnie dlatego, że działa według zasad Open Source, czyli kod jest dostępny dla wszystkich.
Potencjalne zagrożenia i wady Open Source
Jednym z głównych założeń Open Source jest publiczna dostępność kodu źródłowego. Chociaż to podejście ma wiele zalet (o których jeszcze napiszę), to może też otwierać drzwi dla potencjalnych ataków. Cyberprzestępcy mogą analizować kod w poszukiwaniu słabych punktów, co może prowadzić do odkrycia i wykorzystania luk w zabezpieczeniach.
W przypadku komercyjnych rozwiązań ich dostawcy zapewniają wsparcie i aktualizacje bezpieczeństwa. Open Source oznacza, że odpowiedzialność za te kwestie spoczywa na organizacji wykorzystującej oprogramowanie. Jeśli jego społeczność nie jest aktywna lub system nie ma wsparcia komercyjnego, może to potencjalnie zagrozić bezpieczeństwu danych.
Wiele aplikacji otwartych korzysta z kodu innych systemów oraz gotowych bibliotek Open Source. Generuje to zależności, które mogą być źródłem problemów z bezpieczeństwem. Jeśli jedna z bibliotek zawiera luki bezpieczeństwa, sytuacja z reguły wpływa na cały projekt.
Zalety Open Source z punktu widzenia bezpieczeństwa
Według raportu State of Open Source 2024, na przestrzeni roku 67% organizacji zwiększyło użycie oprogramowania opartego na otwartym kodzie.
Ich motywacje były różne, ale głównie wyróżnia się trzy:
Transparentność kodu
Kod źródłowy oprogramowania Open Source jest udostępniany w Internecie do pobrania. Umożliwia to sprawdzenie potencjalnych luk bezpieczeństwa przez więcej niż jedną osobę.
Oczywiście zmiany wprowadzane w podstawowym kodzie, muszą zostać zatwierdzone przez producenta. Chroni to cały projekt przed niepożądanymi działaniami.
Wsparcie społeczności
Udostępnianie projektu umożliwia działanie społeczności. Osoby zainteresowane mogą przejrzeć napisany kod i znaleźć ewentualne błędy lub luki. Wiele systemów Open Source może się pochwalić aktywną społecznością (dobrym przykładem jest SuiteCRM).
Pozwala to na regularne aktualizacje i rozwijanie oprogramowania.
Duża i aktywna społeczność zapewnia także szybsze reagowanie, wykrywanie błędów i luk.
W Open Source każda osoba może brać udział w rozwoju kodu. Oznacza to, że każdy jest odpowiedzialny za zgłaszanie i naprawianie błędów.
Częste aktualizacje
Podejścia do aktualizacji projektu Open Source mogą być różne. Regularne update’y są kluczowe dla utrzymania bezpieczeństwa, dlatego warto sprawdzić, jak często jest wydawana nowa wersja.
Aktywność społeczności sprawia, że luki bezpieczeństwa są szybko zgłaszane i eliminowane. Szybkie zgłaszanie problemów przez użytkowników i programistów przyczynia się do sprawniejszego wprowadzania napraw.
Swoboda dotycząca miejsca deploymentu
Deployment to proces wdrażania oprogramowania, aplikacji lub systemu do środowiska produkcyjnego, gdzie będą one dostępne do użytku przez końcowych użytkowników. Proces ten obejmuje szereg kroków, takich jak instalacja, konfiguracja, testowanie oraz wdrożenie wszystkich niezbędnych komponentów i usług.
Deployment może obejmować różne środowiska, takie jak serwery lokalne, chmura, czy hybrydowe infrastruktury IT. Celem wdrożenia jest zapewnienie, że oprogramowanie działa zgodnie z wymaganiami, jest stabilne, bezpieczne i gotowe do użytku produkcyjnego.
Skuteczne deploymenty często wykorzystują automatyzację i narzędzia CI/CD w celu zwiększenia efektywności, minimalizacja ryzyka błędów oraz zapewnienia szybkich i niezawodnych aktualizacji.
W kontekście ochrony danych, lokalne wdrożenie infrastruktury Open Source eliminuje ryzyko transferu danych poza UE, a otwarty kod umożliwia weryfikację zgodności z wymogami przetwarzania danych osobowych – np. poprzez audyty konfiguracji bez danych (jak MySQL) lub systemów CMS (np. Drupal). Jednocześnie samodzielne zarządzanie wymaga regularnych aktualizacji i wdrożenia mechanizmów szyfrowania, aby utrzymać zgodność z dynamicznie zmieniającymi się standardami bezpieczeństwa.
Jak zadbać o bezpieczeństwo systemu Open Source?
Zapewnienie bezpieczeństwa systemów Open Source wymaga wieloaspektowego podejścia, obejmującego zarówno proaktywne działania, jak i ciągłe monitorowanie.
Ze względu na otwartą naturę tych systemów, kluczowe jest wdrażanie strategii minimalizujących potencjalne ryzyko.
Regularne aktualizacje
Regularne aktualizacje są kluczowe dla bezpieczeństwa systemów Open Source. Należy monitorować dostępność nowych wersji oprogramowania i wdrażać je tak szybko, jak to możliwe, aby chronić się przed znanymi lukami i błędami w kodzie.
Audyty bezpieczeństwa
Audyty bezpieczeństwa mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony i zaufania do rozwiązań Open Source. Pomagają one identyfikować potencjalne luki w zabezpieczeniach, które mogłyby zostać wykorzystane przez złośliwe podmioty.
Pozwalają też na wcześniejsze wykrycie i usunięcie błędów oraz podatności, zanim zdążą one wyrządzić szkody. Dzięki nim buduje się zaufanie wśród użytkowników i programistów, tworząc atmosferę przejrzystości i odpowiedzialności.
Używanie narzędzi do analizy statycznej i dynamicznej kodu
Kluczowe elementy zapewniania bezpieczeństwa systemów Open Source. Analiza statyczna (SAST – Static Application Security Testing) polega na skanowaniu kodu źródłowego bez jego uruchomienia, wykorzystując reguły oparte na wzorcach błędów, heurystykach lub metodach formalnych (np, analizie przepływu danych). Narzędzia takie jak SonarQube czy Veracode identyfikują luki w zabezpieczeniach, błędy składniowe czy nieefektywne fragmenty kodu, generując raporty z priorytetowymi problemami.
Analiza dynamiczna (DAST) działa na uruchomionym kodzie, symulując ataki w środowisku produkcyjnym. Choć w wynikach wyszukiwania nie ma bezpośrednich przykładów narzędzi DAST, jej połączenie z SAST pozwala na kompleksową ochronę – statyczna analiza wyłapuje potencjalne problemy na etapie rozwoju, a dynamiczna potwierdza ich wpływ na działający system.
Sprawdzanie baz danych CVE (Common Vulnerabilities and Exposures) jest często wbudowane w narzędzia SAST, np. OpenText Fortify, które automatycznie porównuje skanowane komponenty z aktualnymi listami znanych luk. W przypadku systemów Open Source, takie narzędzia są szczególnie istotne, ponieważ otwarty kod wymaga ciągłego monitorowania pod kątem aktualizacji i zgodności z dynamicznie zmieniającymi się standardami bezpieczeństwa.
Zasada minimalnych uprawnień
Implementacja zasady minimalnych uprawnień, zgodnie z którą użytkownicy i procesy mają dostęp tylko do zasobów niezbędnych do wykonywania swoich zadań, może ograniczyć potencjalne szkody w przypadku naruszenia bezpieczeństwa.
Monitorowanie logów
Ciągłe monitorowanie logów i systemów pozwala na wczesne wykrywanie podejrzanych aktywności i szybką reakcję na incydenty bezpieczeństwa.
Podsumowanie
Wielu ekspertów uważa, że systemy Open Source mogą być równie bezpieczne, a nawet bezpieczniejsze niż oprogramowanie komercyjne, jeśli tylko są odpowiednio zarządzane i wspierane przez aktywną społeczność.
Nietrudno zresztą znaleźć przykłady wykorzystania Open Source przez największe światowe korporacje, instytucje rządowe czy organizacje naukowe. Należą do nich np. NASA, Google, Facebook czy polski NASK.
Wśród zalet otwartego oprogramowania najczęściej wymienia się:
Aby zapewnić 100%-owe bezpieczeństwo systemów Open Source, najlepiej jednak podjąć specjalne kroki:
Podsumowując, wybór systemu Open Source może być korzystny dla firm, które chcą skorzystać z możliwości dostosowania funkcjonalności do indywidualnych potrzeb firmy oraz potrzebują całkowitej kontroli nad miejscem deploymentu systemu.
